Nhà sáng lập Giovanni Bertone (trái) và con trai Nuccio Một trong những hãng chế tạo ôtô lớn nhất trên thế giới đang phải đối mặt với một tương lai vô cùng ảm đạm. Bertone, nơi ra đời của chiếc Lamborghini Miura và Countach mới gây sốc, hai mẫu concept đã làm thay đổi lịch sử là Carabo và Stratos Zero, chiếc Alfa Romeo BAT nổi tiếng toàn thế giới cùng chiếc Alfa Giulietta Sprint tinh tế, đã phá sản, và hiện chưa có nhà đầu tư nào mua lại.
Thật đáng buồn vì trong khi khách hàng mua xe luôn muốn tìm kiếm sự mới mẻ và những hãng xe có thể cung cấp cho họ nhiều dòng xe phong phú thì những nhà sản xuất có khả năng mang đến các mẫu xe độc đáo nhất lại đang dần biến mất. Đối thủ của Bertone, Pininfarina, cũng đang phải chật vật. ItalDesign thì vẫn an toàn nhưng đó là do nó thuộc sở hữu của Volkswagen, và khả năng sáng tạo cũng bị hạn chế. Còn Ghia, Vignale, Touring của Milan và Frua cũng đã biến mất từ lâu.
Gốc rễ của những rắc rối mà Bertone gặp phải, và có lẽ là cả các nhà thiết kế xe Ý khác, là sự thay đổi quá lớn trong cách chế tạo xe. Vài thập kỉ trước, tạo kiểu dáng được coi là một quá trình tô điểm thêm cho một sản phẩm mà dáng vẻ của nó được quyết định chủ yếu bởi đặc tính kĩ thuật và nhu cầu của thị trường.
Dần dần nhận ra rằng thiết kế có ý nghĩa quan trọng đối với sự thành công của một thương hiệu, các nhà chế tạo xe đã chú tâm đến quá trình mang đầy tính sáng tạo này bằng việc thành lập những văn phòng chuyên về thiết kế. Thậm chí những nhà sản xuất siêu xe, từng đi tiên phong trong khả năng sáng tạo, giờ cũng tự mình thiết kế.
Ngành công nghiệp xe hơi mới nổi ở Trung Quốc và Ấn Độ đã từng cung cấp những dự án cho các nhà chế tạo xe Ý nhưng hầu hết cũng đã kết thúc. Điều đó đẩy Bertone vào tình trạng nợ nần chồng chất. Tình hình càng trở nên khó khăn hơn khi Nuccio Bertone qua đời vào năm 1997. Những rắc rối về tài chính khiến họ phải bán nhà máy Grugliasco cho Fiat, nguy cơ phá sản vào năm 2011 bắt buộc họ phải bán bộ sưu tập xe concept quý giá. 
Bertone tiếp tục sự nghiệp sau chiến tranh thế giới thứ nhất và sau đó là bản Fiat 501
Cuối năm 2013, Bertone nằm dưới sự quản lý của ban điều hành và nếu không tìm được người mua thì sẽ phải đóng cửa vào tháng Tư. Cũng có một vài sự quan tâm đến từ Thổ Nhĩ Kì và Ý, nhưng không có hợp đồng nào được hiện thực hóa.
Giovanni Bertone bắt đầu công việc kinh doanh từ năm 1912, những chiếc xe ngựa kéo của ông nhanh chóng được mọi người khen ngợi về sự tinh tế. Chiến tranh thế giới thứ nhất đã khiến công việc kinh doanh của ông phải dừng lại, nhưng khi tiếp tục sự nghiệp vào năm 1920, ông chú trọng vào xe hơi, và những hợp đồng đầu tiên là thân xe sử dụng khung gầm SPA và bản Fiat 501. Bertone có rất nhiều đối tác ở gần trụ sở chính tại Turin, quan trọng nhất là Fiat và Lancia, và điều này đã dẫn đến sự ra đời của những chiếc xe có phần thân rất độc đáo.
Cuộc suy thoái vào những năm 1930 đe dọa tới sự sống còn của Bertone, và năm 1933, Nuccio, con trai Bertone khi ấy mới 19 tuổi đã tham gia vào công việc kinh doanh của công ty. Công ty sau đó mở rộng hoạt động sang lĩnh vực xe tải và trong giai đoạn đó, họ có 50 nhân viên.
Nhưng chính chiếc Fiat 527S Ardita 2500 năm 1934 của Bertone, với thân xe đặc biệt mềm mại, đã đánh dấu sự ra đời của hãng thiết kế xe. Tiếp theo đó là một chiếc Fiat với những đặc tính khí động học, cùng với một mẫu xe khác với phần mui có thể gập vào trong thân xe. Độc đáo, trang nhã và tinh tế nhanh chóng trở thành những yếu tố đặc trưng của Bertone.
Cuộc chiến tranh thế giới khác khiến họ phải chuyển hướng sang sản xuất xe tải, những chiếc xe đặc biệt kia phải để sang một bên, tuy vậy, việc kinh doanh cũng gặp rất nhiều khó khăn trong suốt thời kì hậu chiến đầy gian khổ. Những mẫu xe nổi bật của công ty thời bấy giờ gồm bản Lancia Aprilia mui gập và mẫu xe đua Fiat 1100 Stanguellini. Những năm 1950 tình hình có sáng sủa hơn, Bertone cho ra đời những thiết kế rất được khen ngợi cho MG và Bristol, nhưng chính hợp đồng với Alfa Romeo đã làm thay đổi hoàn toàn công việc kinh doanh của công ty.
Giulietta Sprint là một thành công lớn đối với Bertone
Nhà thiết kế Franco Scaglione thuộc Bertone đã thiết kế chiếc Giulietta Sprint xinh xắn, khởi đầu cho bản hợp đồng 1.000 xe, nhưng nhu cầu quá lớn đã khiến Bertone phải đầu tư xây dựng thêm một nhà máy mới để chế tạo thân xe Giulietta với số lượng lớn, và đã biến một hãng thiết kế xe thành một doanh nghiệp sản xuất lớn.
Đáng chú ý hơn cả Giulietta Sprint, nhưng về mặt thương mại thì không quan trọng bằng, là những chiếc Alfa Romeo BAT, bộ ba coupe do Scaglione thiết kế được xem là những thiết kế tuyệt vời nhất của Bertone. Công ty này còn xây dựng nhà máy Grugliasco ở ngoại ô Turin vào năm 1957, để chế tạo bản coupe NSU Prinz, và để chuẩn bị bước vào giai đoạn cực kì phát triển, với sự góp sức của nhà thiết kế 21 tuổi Giorgetto Giugiaro.
Những tác phẩm đầu tiên của ông gồm BMW 3200 CS, Alfa 2600 coupé và Sprint GT, Gordon Keeble GK1, Fiat 850 Spider, Iso Grifo và nhiều mẫu khác. Bản 850 Spider cũng có tầm quan trọng đáng kể về mặt thương mại, Bertone đã chế tạo thân xe cho Fiat với số lượng lớn.
| Bertone có rất nhiều đối tác ở gần trụ sở chính của hãng tại Turin |
Giugiaro đã ra đi sau 6 năm, thay thế ông là Marcello Gandini, người đã sáng tạo ra các mẫu xe rất tuyệt vời như Miura, Carabo, Lamborghini Marzal concept và Countach. Tốc độ cho ra đời những mẫu xe mới không hề chậm lại, những năm 1970, họ cho ra đời Stratos Zero concept nguyên bản rất ấn tượng và phiên bản sản xuất đại trà cũng hấp dẫn không kém. Giovanni Bertone mất năm 1972, và phiên bản sản xuất đại trà của Autobianchi Runabout concept năm 1969 xuất hiện với tên gọi Fiat X1/9.
Đầu những năm 1970, hãng này cho ra mắt những mẫu xe như Lamborghini Urraco, Maserati Khamsin, Innocenti Mini hatchback và Audi 50, một chiếc supermini có vẻ cân đối thú vị được biết đến với cái tên Mk1 VW Polo. Các mẫu concept bao gồm Alfa Navajo, nhưng quan trọng hơn phải kể đến Volvo 262 coupé có mui bằng nhựa dẻo, chiếc xe Thụy Điển này được sản xuất hoàn toàn bởi Bertone.
Sự ra đời của nó đã tạo ra một sự thay đổi trong việc chú trọng tới chế tạo xe hơn là thiết kế, và các phòng thiết kế cũng ít được thiết lập hơn. Các mẫu xe nổi bật cũng ít đi, nhưng vẫn phải kể đến một thành công lớn của Gandini là chiếc Citroën BX. Bertone cũng chế tạo chiếc Astra mui gập của GM, thiết kế, lắp ráp và sản xuất Volvo 780 coupé.
Nhưng những động lực sáng tạo lại dần mờ nhạt, sự thay đổi trong hướng đi đã khiến Bertone phải chú trọng hơn tới những cải tiến về mặt kĩ thuật, bằng chứng đầu tiên của điều này là mẫu xe điện Blitz, theo sau là một chiếc xe chạy điện từng phá kỉ lục. Họ còn có thêm nhiều mẫu concept thông thường khác như bản Karisma lấy Porsche làm cơ sở và Lancia Kayak. Tuy nhiên, đứng cạnh Carabo và Zero thì nhìn những chiếc xe này thật mờ nhạt.
Nuccio Bertone (giữa) trò chuyện với cựu tay đua F1 Niki Lauda (trái)
Vào đêm trước triển lãm Geneva năm 1997, Nuccio Bertone qua đời, thọ 83 tuổi. Vợ của ông, bà Lilli, tiếp nhận việc điều hành công ty nhưng, giống như các đối thủ Ý khác, công việc kinh doanh của Bertone cũng ngày càng trở nên khó khăn hơn.
Vẫn có những thành công đáng kể - quá trình sản xuất chiếc Astra vẫn được tiếp tục ở Grugliasco, Bertone cũng có tham gia vào sản xuất mẫu scooter BMW C1 đẹp nhưng lại có vấn đề, tham gia thiết kế xe tải, sản xuất một số bản Mini hạn chế số lượng và thiết kế bản Panda 2003 rất được khen ngợi cho Fiat. Tại thời điểm đó, họ đã tuyển Briton David Wilkie làm người phụ trách phần nội thất, nhà thiết kế Ghia sau đó trở thành giám đốc thiết kế.
Ông Wilkie nói: “Đó thực sự là một niềm vinh hạnh và một trải nghiệm tuyệt vời khi được làm việc cho một gia đình chịu trách nhiệm sáng tạo nên những mẫu xe Ý hiện đại nhất trong lịch sử. Làm việc ở Bertone giống với làm việc trong một gia đình. Nhóm có ít người nhưng lại là những người rất có tay nghề. Tôi có rất nhiều điều thú vị khi tạo ra mẫu concept Fiat Barchetta. Một trong những nhiệm vụ khó khăn nhất, nhưng cuối cùng lại thành công nhất đối với tôi chính là chiếc Alfa Romeo BAT 11dk.”
Những chiếc BAT ấn tượng này rất ít được biết đến bởi quá trình tạo ra chúng diễn ra đồng thời với việc đóng cửa nhà máy Grugliasco.
Những cố gắng sáng tạo trong giai đoạn gần đây đã cho ra đời các mẫu xe Alfa Romeo Pandion, Jaguar B99, Bertone Nuccio và Aston Martin Rapide Bertone nhưng công việc kinh doanh thì không có gì đáng kể, và bộ tứ concept này có thể là các tác phẩm cuối cùng của nhà thiết kế xe này.
Tiếp theo… có thể
Khi Bertone bị tuyên bố phá sản và thuộc quyền kiểm soát của tòa án Ý, một mốc thời gian đã được đưa ra; đó là đến cuối tháng Tư họ sẽ phải tìm ra người mua lại công ty. Thời hạn đó đã qua đi mà chẳng có tin tức nào. Nhưng có thể họ sẽ không mất tất cả; Bertone vẫn còn một văn phòng đang hoạt động với 2 nhân viên để đảm bảo thực hiện các công việc hành chính.
Liên quan đến tin đồn là họ đã tìm được một nhà đầu tư vào phút chót, một nhân viên chia sẻ với Autocar: “Có thông tin là đã có một ai đó đầu tư”. “Chúng tôi đang ngày ngày mong chờ có điều gì đó sẽ xảy ra”, một công nhân của Bertone nói. “Đáng lẽ đã có tin tức từ nửa tháng trước nhưng lại có một vài sự chậm trễ. Chúng tôi luôn mong chờ những tin tức mới”. |
1966 LAMBORGHINI MIURA
Trước khi bản Miura xuất hiện, sự nổi lên của Lamborghini ở ngay cạnh Maranello có lẽ chỉ hơi làm Ferrari bận tâm. Nhưng sau khi họ cho ra bản Miura, nó đã trở thành một mối đe dọa, chiếc xe có động cơ lắp giữa với hình dáng hấp dẫn này đã mở đường cho một siêu xe mà Ferrari cũng không sánh kịp. Lamborghini cung cấp phần máy móc và sàn, còn chính Marcello Gandini của Bertone là người đã khoác cho chiếc xe những tấm thép gây ấn tượng nhất từng thấy từ sau mẫu E-type của Jaguar.
1954 ALFA ROMEO BAT 7
Chiếc xe thứ hai trong bộ ba kì lạ Alfa Romeo mà Bertone sản xuất thử nghiệm từ giữa những năm 1950, mỗi chiếc đều là một bước đi thăm dò nghệ thuật điêu khắc trên xe hơi làm sao để giảm tối đa sức cản của không khí. Franco Scaglione thiết kế cả ba chiếc xe Berlinetta Aerodinamica Technica này.
1964 ALFA ROMEO CANGURO
Alfa đã thu được thành công lớn với mẫu xe đua TZ1 coupé có khung xe dạng ống, thân xe kiểu Zagato và còn cân nhắc thêm một phiên bản chạy xe thương mại. Dự án của Bertone, mẫu xe Canguro được coi là một trong những chiếc coupe có kích thước hoàn hảo nhất của những năm 1960.
Tác phẩm của Giorgetto Giugiaro sở hữu thân xe bằng sợi thủy tinh và kính chắn gió đảm bảo giảm sức cản của không khí. Cuối cùng, phiên bản xe đua Autodelta của Alfa không được cung cấp đủ khung gầm để có thể hiện thực hóa thành chiếc xe thương mại, nhưng Canguro cũng tạo nên những ảnh hưởng lâu dài.
1954 ALFA ROMEO GIULIETTA SPRINT
Được phát triển nhanh chóng nhằm xoa dịu những nhà đầu tư chịu nhiều thiệt hại, những người đã bỏ ra một số tiền lớn vào mẫu saloon Giulietta, một canh bạc của Alfa Romeo, bản Sprint theo kế hoạch sẽ trở thành phần thưởng cho người thắng cuộc. Bertone chịu trách nhiệm thiết kế và chế tạo chiếc xe xinh xắn và thú vị này, họ đã có một yêu cầu đặt hàng sản xuất tăng ồ ạt từ 100 xe lên đến gần 40.000 xe.
1967 LAMBORGHINI MARZAL
Năm 1967, Ferrucio Lamborghini không chỉ tạo ra một nhãn hiệu xe sang đủ sức thách thức với Ferrari mà còn gây ngạc nhiên với bản Miura. Nhằm tìm hiểu mẫu siêu xe gia đình 4 chỗ mà Marcello Gandini muốn thực hiện sau đó, ông đã tạo ra bản concept Marzal vô cùng đặc biệt. Được trang bị động cơ lắp sau Lamborghini V12, chiếc xe có đủ chỗ cho 4 người và gây ấn tượng như một chiếc Liberace. Mặc dù Ferrucio không thích cửa bằng kính và 6 xy-lanh đã được thay bằng 12 xy-lanh nhưng những ảnh hưởng từ chiếc Espada là không thể phủ nhận.
1968 ALFA ROMEO CARABO
“Carabo” trong tiếng Ý có nghĩa là “bọ cánh cứng”, một miêu tả có lẽ đã hạ thấp hình ảnh của chiếc xe này. Các vệt màu xanh lá cây phát sáng của một số loài bọ cánh cứng chính là nguồn cảm hứng tạo nên vẻ ngoài nổi bật của Carabo, nhưng chính những đường viền chạy thẳng liên tục của chiếc Alfa V8 và cửa cắt kéo theo kiểu Countach có lẽ đã gây ấn tượng cho khách tham quan tại triển lãm Turin 1968.
1972 FIAT X1/9
Mẫu xe thu được thành công vang dội X1/9 được phát triển từ bản concept Autobianchi Runabout 1969, là một sản phẩm hình thành từ sở thích xuồng máy của Marcello Gandini. Vành đai ở buồng lái theo kiểu xuồng máy được chuyển thành thanh chống lật để đáp ứng luật va chạm của Mỹ. Tuy nhiên, những điều luật trên đã không được thông qua còn Fiat thì có mui xe theo phong cách targa. Bertone đã chế tạo ra nó và thậm chí đã bán X1/9 bằng chính cái tên này.
1972 LANCIA STRATOS
Bertone sản xuất không chỉ một mà là hai mẫu xe hấp dẫn có tên gọi Stratos. Bản Stratos Zero concept có chiều cao tối thiểu của một chiếc xe có mui, cabin hai chỗ có lối vào qua kính chắn gió được lắp ở phía sau, hành khách sẽ phải bước lên trên đầu xe để vào bên trong.
Điều này hoàn toàn bất tiện, nhưng những ý tưởng của Bertone đã vượt qua sự bất tiện đó và thiết kế chiếc Stratos thực sự, với kính chắn gió quấn quanh như hình lưỡi trai, thân xe hình chữ V và chiều dài cơ sở ngắn, chiếc xe đã trở thành một con quái thú hùng mạnh khi băng rừng và chạy trên những con đường rộng.
1971 LAMBORGHINI COUNTACH
Đây là mẫu xe sản xuất đại trà được lấy cảm hứng từ chiếc Alfa Carabo, có phần đầu xe thấp, hình lưỡi dao, những đường viền quanh sắc cạnh, thân xe rất thấp và, nổi bật hơn cả là cửa cắt kéo ấn tượng. Chiếc xe màu vàng kì lạ này xuất hiện ở triển lãm Geneva năm 1971. Phiên bản sản xuất đại trà năm 1974 về cơ bản trông giống như thế, nhưng được bỏ đi kính chiếu hậu và có thêm khe gió để làm mát động cơ V12. Cho đến nay nó vẫn là một trong những chiếc xe đua gây ấn tượng sâu sắc nhất.
1982 CITROEN BX
BX là mẫu xe đại trà đáng kể duy nhất do Bertone thiết kế trong những năm 1980, mẫu xe lớn hơn Citroën XM gặp trục trặc về phần điện và đã thất bại. Còn BX, được thiết kế bởi Marcello Gandini, đã đạt mức kỉ lục về doanh số; 2,3 triệu bản đã được bán hết trong quãng thời gian 12 năm tồn tại. Với những đường viền chạy thẳng thay cho những đường cong nổi bật trên những chiếc Citroën trước đây, chiếc hatchback 5 cửa này có những kích thước và dáng vẻ của chiếc DS.
Autocar Vietnam
|
